Władza rodzicielska

Co to jest władza rodzicielska:

Władza rodzicielska to uprawnienia i obowiązki rodziców względem dziecka. Obejmuje ona w szczególności obowiązek wychowania go, reprezentowania oraz sprawowania opieki nad nim oraz jego majątkiem (art. 95 KRiO). Dziecko pozostaje pod władzą rodzicielską do uzyskania pełnoletności. Władzę rodzicielską może mieć tylko osoba, która ukończyła 18 lat lub za zgodą sądu zawarła małżeństwo przed uzyskaniem pełnoletności, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych (nieubezwłasnowolniona).

Każde z rodziców jest zobowiązane i jednocześnie uprawnione do sprawowania władzy rodzicielskiej. O istotnych sprawach dziecka rodzice powinni decydować wspólnie (art. 97 KRiO). Jeżeli nie są w stanie się porozumieć, lub gdy jedno z rodziców pozbawia drugie możliwości decydowania o sprawach ważnych dla dziecka, ich spór może rozstrzygnąć sąd rodzinny. Każde z rodziców może napisać do sądu wniosek o rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka. Taki wniosek rozpatruje sąd rejonowy właściwy dla miejsca, w którym mieszka dziecko (jeżeli dziecko nie ma miejsca zamieszkania, bierzemy pod uwagę miejsce, w którym aktualnie przebywa).

Prawo rodzinne i opiekuńcze przewiduje, że jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, nie pozostającym ze sobą w związku małżeńskim, sąd opiekuńczy może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z nich, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień (art. 107 KRiO.). Taką samą decyzję może podjąć sąd w sytuacji, gdy rodzice nie pozostają ze sobą w związku małżeńskim, pozostają w związku małżeńskim, lecz żyją oddzielnie oraz podczas rozwodu i separacji.
Ograniczenie to następuje z powodów praktycznych, jeżeli rodzice nie są w stanie razem zgodnie wykonywać władzy rodzicielskiej. Decydując, któremu z nich powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej, a któremu ograniczyć, sąd powinien rozważyć szereg okoliczności mogących wpłynąć na to, które z rodziców daje większą gwarancję prawidłowego rozwoju dziecka.

Ingerencja we władzę rodzicielską:

Jeżeli władza rodzicielska nie jest prawidłowo sprawowana, sąd może zadecydować o jej ograniczeniu, pozbawieniu lub zawieszeniu.
Ograniczenie władzy rodzicielskiej może nastąpić wówczas, gdy zagrożone jest dobro dziecka. To ograniczenie może polegać na:

  • zobowiązaniu rodziców oraz małoletniego do określonego postępowania (np. zobowiązanie dziecka, aby chodziło do szkoły, a rodziców – aby tego dopilnowali), w szczególności do pracy z asystentem rodziny, realizowania innych form pracy z rodziną, skierować małoletniego do placówki wsparcia dziennego, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej lub skierować rodziców do placówki albo specjalisty zajmujących się terapią rodzinną, poradnictwem lub świadczących rodzinie inną stosowną pomoc z jednoczesnym wskazaniem sposobu kontroli wykonania wydanych zarządzeń;
  • określeniu, jakie czynności nie mogą być przez rodziców dokonywane bez zezwolenia sądu albo poddaniu rodziców innym ograniczeniom, którym podlega opiekun (np. stały nadzór sądu opiekuńczego),
  • poddaniu wykonywania władzy rodzicielskiej stałemu nadzorowi kuratora sądowego,
  • skierowaniu małoletniego do organizacji lub instytucji powołanej do przygotowania zawodowego albo do innej placówki sprawującej częściową opiekę nad dziećmi,
  • zarządzić umieszczenie małoletniego w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka albo w instytucjonalnej pieczy zastępczej albo powierzyć tymczasowo pełnienie funkcji rodziny zastępczej małżonkom lub osobie, niespełniającym warunków dotyczących rodzin zastępczych, w zakresie niezbędnych szkoleń, określonych w przepisach o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (art. 109 KRiO).

Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli mimo udzielonej pomocy nie ustały przyczyny umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej, a w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej może nastąpić, gdy władza ta nie może być wykonywana z powodu trwałej przeszkody (np. choroba psychiczna uniemożliwiająca wykonywanie władzy rodzicielskiej), gdy rodzice nadużywają władzy rodzicielskiej (np. znęcają się nad dzieckiem) lub w sposób rażący zaniedbują swoje obowiązki względem dziecka (np. zaniedbują dziecko) (art. 111 KRiO.).

Sąd może zawiesić władzę rodzicielską, gdy istnieje przemijająca przeszkoda w jej wykonywaniu (art. 110 KRiO.). Może tak być np. gdy rodzic znajduje się w szpitalu z powodu choroby.

Procedura ingerencji we władzę rodzicielską:

Decyzję o ograniczeniu, pozbawieniu lub zawieszeniu władzy rodzicielskiej sąd rodzinny może podjąć z urzędu. Oznacza to, że sam podejmuje odpowiednie kroki, ilekroć uzna to za stosowne. Informacja na temat krzywdy dziecka może trafić do sądu w różny sposób. Informacja taka może dotrzeć z sądu karnego (sąd karny, jeżeli uzna za celowe ograniczenie lub pozbawienie władzy rodzicielskiej, w przypadku popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego lub we współdziałaniu z nim, zawiadamia sąd opiekuńczy) lub od osoby, która ma kontakt z dzieckiem (każda osoba, która wie o krzywdzie dziecka ma obowiązek zawiadomić sąd opiekuńczy składając wniosek o wgląd w sytuację małoletniego). Taką decyzję może podjąć również sąd na wniosek. Wniosek o pozbawienie, ograniczenie lub zawieszenie praw rodzicielskich składa się w sądzie rejonowym miejsca zamieszkania dziecka, w wydziale rodzinnym i nieletnich. Taki wniosek może być też złożony w sprawie o rozwód lub separację.

Zakaz osobistej styczności z dzieckiem:

Prawo do osobistej styczności z dzieckiem nie należy do zakresu treści władzy rodzicielskiej. Osobistą stycznością jest nie tylko spotykanie się (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, ale również utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej (art. 113 KRiO).

Jeżeli dziecko przebywa w pieczy zastępczej, sposób utrzymywania kontaktów z dzieckiem przez rodziców określa się wspólnie, kierując się dobrem dziecka i biorąc pod uwagę jego rozsądne życzenia. W przypadku braku porozumienia o powyższym rozstrzygnie sąd opiekuńczy (art. 1131 KRiO).

Jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy może ograniczyć utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem, w szczególności poprzez zakaz spotykania się z dzieckiem, zakaz zabierania dziecka poza miejsce jego stałego pobytu, zezwolenie na spotykanie się z dzieckiem tylko w obecności drugiego z rodziców albo opiekuna, kuratora sądowego lub innej osoby wskazanej przez sąd, ograniczenie kontaktów do określonych sposobów porozumiewania się na odległość lub zakaz porozumiewania się na odległość (art. 1132 KRiO).

Jeżeli utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza, sąd może zakazać ich utrzymywania we wszystkich formach (art. 1133 KRiO).

Wyjątkowo można ograniczyć osobistą styczność z dzieckiem rodzicom, którym ograniczono władzę rodzicielską przez umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej. Ograniczenie kontaktów może polegać, np. na zakazie widywania się z dzieckiem lub ograniczeniu tych spotkań do wyznaczonych terminów. Jeżeli chcemy, aby sąd wydał zakaz osobistej styczności z dzieckiem lub ją ograniczył, musimy zwrócić się z wnioskiem o zakazanie oraz ograniczenie osobistej styczności z dzieckiem. Wniosek może złożyć każde z rodziców. Właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd rejonowy w miejscu zamieszkania dziecka (a jeżeli dziecko nie ma miejsca zamieszkania, w miejscu jego pobytu). Sąd może także zadecydować o zakazie kontaktów z urzędu.

Zasady dotyczące kontaktów z rodzicami stosuje się również do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem (Art. 1136  KRiO).